Nganga-Nkísi ezalí moto óyo akokí bobíkisa moto na nkísi ya bonkɔ́nkɔ (matíti mpé bilɔ́kɔ bisúsu bya *nature) tǒ mpé moto óyo azalí na makoki ma kokɔtɔ na *contact na bilíma mpɔ́ na kobóngola nzelá ya makambo. Nganga-nkísi ya loléngé la mibalé óyo akokí kosolola na bilíma, akokí kotiya bilakeli malámu (*good fortune) tô mabé (*bad fortune) na bomɔi bwa moto. Bilakeli mabé lokóla koboma, kobébisa mosálá, libóta mpé bôngó na bôngó, bilakela malámu lokóla bozwi, bolingo, lobíko na bokɔnɔ buye ekoki kobíkisama na mayɛ́lɛ ma minkandá (mónganga) tǒ ya banganga baye basálelaka matíti tɛ́ mpé bôngó na bôngó. Ɛngɛ́bɛ́nɛ na maloba ma bato, bangó bakokí bobíkisa bokɔnɔ buna, buye buzangi nkínsi ya mindɛ́lɛ́ tǒ ya bonkɔ́nkɔ (matíti mpé/tǒ *nature).

Nganga-Nkísi o Zimbabwe
Nganga-Nkísi

Bokɛsɛni Mónganga na Nganga kokoma

Na Lingála mónganga azalí moto óyo abíkisaka bokɔnɔ na mayɛ́lɛ ma minkandá mpé azwi lipɔlɔ́mi liye lipɛsi yě eposá ya kosála misálá mîna. Nganga azalí moto óyo abíkisaka bokɔnɔ na mayɛ́lɛ ma bonkɔ́nkɔ eye azwi na kokitanaka ya bankɔ́nkɔ ba yě, mpé yě akosálela nkísi esálami na matíti tǒ na bilɔ́kɔ bisúsu bya *nature. Nganga ekɛsɛni na biténi bibalé, nganga óyo asálelaka matíti mpé bilɔ́kɔ bisúsu bya *nature mpó na kobíkisa mpé nganga mosúsu óyo asálelaka nguyá eye ebómbama mpé asololaka na bilíma mpó na kobíkisa bokɔnɔ tǒ mpé lisúsu mpó na kotiya bilakeli mabé tǒ malámu na bomɔi bwa bato.

Nkísi epái ya banganga-nkísi kokoma

Nkísi ezalí elɔ́kɔ nyɔ́nsɔ epɛ́sɛmi na moluki lobíko mpó na komosunga, ekokí kozala nkísi eye esálemi na matíti, mafúta ma nzói, tǒ mpé lisúsu bilɔ́kɔ bisúsu bya mokili. Ekokí mpé kozala *fetiche, *talisman eye elátisami nguyá eúti na bilíma.


  Óyo ezalí ndámbo. Okoki kosálisa mpé kosungǎ.