'''Boyíké''' elakísí míngi mpɔ̂ na nkómbó o [[mambí ma lokótá]], ekɛsɛní na [[bɔ̌mokɔ́bɔ̌kɔ́]].
==Boyíké o Lingála==
O lingalalingála kobongolakobóngola nkombonkómbó utaúta bomokobɔ̌kɔ́ teetéé na boyikeboyíké ezali kolanda kelasikelási nininíni nkombonkómbó enaêná ezaliezalí.
=== NkomboNkómbó ya bato iye izangi libandeli totǒ ibandi na '''mo''' to '''mw'''===
NkomboNkómbó ya bato iye izangi libandeli, bakobakisa '''ba''' libosolibosó lya nkombonkómbó enaêná <br\>
'''Ndakisa'''<br\>
MamaMamá → '''Ba'''mamamamá<br\>
MamaMamá '''w'''a ngaingáí '''a'''zalaka kofandakofánda na kongo-kinshasa → '''ba'''mamamamá '''b'''a bisobísó '''ba'''zalaka kofandakofánda na kongo-kinshasa<br\>
Ndeko → '''Ba'''ndeko<br\>
Moto '''oó'''yo azaliazalí ndeko '''w'''a ngaingáí → Bato '''ba'''ye '''ba'''zalizalí '''ba'''ndeko '''b'''a ngaingáí
NkomboNkómbó ya bato eyeiye ebandiibandi na '''mo''' to '''mw''' ekobongwanaekobóngwana na '''ba'''<br\>
'''Ndakisa'''<br\>
'''Mo'''yekoliyékoli → '''Ba'''yekoliyékoli<br\>
'''Mo'''yekoliyékoli '''oó'''yo '''a'''zalizalí na molendemoléndé tetɛ́ → '''ba'''yekoliyékoli '''ba'''ye '''ba'''zalizalí na molendemoléndé tetɛ́.<br\>
'''Mo'''sáli → '''Ba'''sáli<br\>
'''Mo'''sali '''a'''sengeli na lifutilifúta → '''Ba'''salisáli '''ba'''sengeli na lifutilifúta<br\>
'''Mw'''anaǎna → '''banabǎana'''<br\>
'''Mw'''ana ǎna'''oô'''naná '''a'''zalizalí '''mwamw'''ǎna wa ya songolosóngóló → '''babǎ'''na '''babâ'''naná '''ba'''zalizalí '''babǎ'''na ba songolosóngóló<br\>
'''Mw'''asiǎsí → '''babǎ'''sisí<br\>
'''Mw'''asiǎsi '''oó'''yo '''a'''zalizalí mpenzampenzá kitokokitɔ́kɔ → '''BaBǎ'''sisí '''ba'''ye '''ba'''zalizalí kitokokitɔ́kɔ
NkomboNkómbó iye isangisama mpempé itali bato, kaka nkombonkómbó ya libosolibosó ndendé ekobongwanaekobóngwana na boyikeboyíké nkombonkómbó ya ibalemibalé ikotikakaekotíkala sesé bongobôngó.
'''Ndakisa'''<br\>
TataTatá-mwasimwǎsí → '''Ba'''tatatatá -mwasimwǎsí <br\>
TataTatá-mwasimwǎsí, nokonɔ́kɔ́ mpempé tatatatá-lekilɛki bakutanakibakútanaki mpompó na likambo lya libala[[libála]] → batatabatatá-mwasimwǎsí, banokonɔ́kɔ́ mpempé batatabatatá-lekilɛki bakutanakibakútanaki mpompó na likambo lya libalalibála<br\>
MamaMamá-lekilɛki → '''Ba'''mamamamá lekilɛki<br\>
Kasi ezaliezalí na nkombonkómbó ikeikɛ iye ilandaka mobekomobéko muye tetɛ́.<br\>
'''Ndakisa'''<br\>
Lipasa[[Lipása]] → '''ma'''pasapása<br\>
MamaMamá abotiabóti mapasamapása kasi lipasalipása lyokolyɔ̌kɔ́ akufi nao mbotamambótama.<br\>
'''E'''lengelɛngɛ́ → '''Bi'''lengelɛngɛ́<br\>
'''E'''lengelɛngɛ́ mobalimobáli akeiakɛ́í etumba → Bilenge'''Bi'''lɛngɛ́ babali'''ba'''báli bakei'''ba'''kɛ́í bitumbaetumba
===NkomboNkómbó eye edefamiedéfami na nkotankóta ya bapaya===
NkomboNkómbó eye eutieúti na lokotalokóta losusulosúsu etikalaka sesé lolengeloléngé lunalûná na boyikeboyíké mpempé ebongwanakaebóngwamaka tetɛ́ kakakóka mambi masusumasúsu na kati ya *sentence ekolakisa 'te nkombonkómbó enaênó ezaliezalí na boyikeboyíké lokolalokóla *verb totǒ bilokobilɔ́kɔ bisusubisúsu.
'''Ndakisa'''<br\>
MesaMésá → MesaMésá<br\>
MesaMésá '''e'''zalizalí → MesaMésá '''i'''zalizalí<br\>
SapatoSapáto → sapatoSapáto<br\>
SapatoSapáto '''e'''salamisálami na lomposo la nyama → SapatoSapáto '''i'''salamisálami na lomposo la nyama<br\>
===NkomboNkómbó eyeiye ebandiibandi na mongongo[[mongóngó]] yamwa zolo[[zɔlɔ]] (N to M)===
NkomboNkómbó eyeiye ebandiibandi na mongongomongóngó yamwa zolozɔlɔ etikalakaitíkalaka sesé lolengeloléngé luna na boyikeboyíké mpempé ebongwanakaebóngwanaka tetɛ́ kakakáka mambimambí masusumasúsu na kati ya sentence ekolakisa 'te nkombonkómbó enaêná ezaliezalí na boyikeboyíké lokolalokóla *verb totǒ bilokobilɔ́kɔ mosusubisúsu.
'''Ndakisa'''<br\>
Ndeke '''e'''zali nyama '''e'''ye '''e'''zalaka na mapapu → Ndeke '''i'''zali nyama '''i'''ye '''i'''zalaka na mapapu<br\>
===NkomboNkómbó eye ebandi na '''Mo''', '''Mu''' to '''Mw'''===
NkomboNkómbó eye ebandi na '''Mo''', '''Mu''' to '''Mw''' soki yango etali bato te ekobongwana na boyike na '''Mi'''<br\>
'''Ndakisa'''<br\>
'''Mo'''langi → '''Mi'''langi<br\>
'''Mo'''tuka '''mw'''a ngai '''mo'''zali kotambola te → '''Mi'''tuka '''my'''a ngai '''mi'''zali kotambola te<br\>
===NkomboNkómbó eye ebandi na '''E'''===
NkomboNkómbó iye ibandi na '''e''' ikobongwana na boyikeboyíké na '''Bi'''<br\>
'''Ndakisa'''<br\>
'''E'''lili → '''Bi'''lili<br\>
'''E'''lililíli eye ezali kobangisa ngai → '''Bi'''lililíli biye bizali kobangisa ngai.<br\>
'''E'''kolo → Bikolo <br\>
'''E'''kolo '''y'''oko '''e'''bengami kongo-kinsasa → '''Bi'''kolo '''bi'''bale '''bi'''bengami kongo; kongo-kinsasa na kongo-brazza <br\>
===NkomboNkómbó iye ibandi na '''Lo'''===
NkomboNkómbó eyeiye ebandiibandi na '''Lo''' ekobongwanaikobongwana na boyikeboyíké na '''Ma'''<br\>
'''Ndakisa'''<br\>
'''Lo'''kolo → '''Ma'''kolo<br\>
'''Lo'''boko la ngai luzali lolai koleka loboko la ngai la mwasi → '''M'''aboko ma ngai manso mabale mazali malai <br\>
===NkomboNkómbó isusu iye ibandi na '''Lo'''===
NkomboNkómbó eyeiye ebandiibandi na '''Lo''' ekobongwanaikobongwana na boyikeboyíké na '''N''' to '''M''' eye elobami na mongongomongóngó yamwa zolozɔlɔ<br\>
'''Ndakisa'''<br\>
'''Lo'''kasa → '''N'''kasa<br\>
'''Lo'''kasa luye '''lu'''zali koloba likambo litali boyikeboyíké → nkasa iye izali kolobela makambo matali boyikeboyíké.<br\>
'''Lo'''pango → '''M'''pango <br\>
'''Lo'''pango '''l'''a ngai '''lu'''zali '''lo'''nene → '''M'''pango '''y'''a ngai izali inene<br\>
===NkomboNkómbó iye ibandi na '''Bo'''===
NkomboNkómbó eye ebandi na '''Bo''' ekobongwanaekobóngwana na boyikeboyíké na '''Ma'''<br\>
'''Ndakisa'''<br\>
'''Bo'''ponomi → '''Ma'''ponomi<br\>
|