« Gilípi ya ndɛkɛ » : différence entre les versions

Contenu supprimé Contenu ajouté
mAucun résumé des modifications
m ndɛkɛ
Mokɔlɔ́tɔ 1 :
[[Image:Influenza A - late passage.jpg|thumb|250px|'''Influenza A''' au microscope électronique<small><br />(Source: Dr. Erskine Palmer, Centers for Disease Control and Prevention Public Health Image Library).</small>]]
 
'''Gilípi ya ndekendɛkɛ''' (to '''gilípi ya Avianavian''') ezali [[gilípi]] moko eye ezuaka surtout ba [[ndekendɛkɛ]] ya zamba mpe ya mboka. Ekoki kupanzana noki noki mpenza na kati ya bandeke na bopesi [[bokono]] mpe liwa, surtout na kati ya ba ferme ya ba soso to na kati ya nzando oyo ezali kotiya ba soso oyo ezali na bumoyi ebele esika moko.
 
BandekeBandɛkɛ to basoso eye ezali na bukono ebombaka ba virus ya gilípi na kati ya soi na bango, na mai ya zolo mpe na soi eye ezali kokweya, yango nde epanzaka virus eye na kati ya ba plumes ya bandeke to basoso. Sorte ya mabe ya gilípi ya ndekendɛkɛ (eye epesami na [[virus]] '''H5N1''') ezali esika oyo kozua ba ndeke bandɛkɛ(surtout ba soso mpe mabata na ba ndekebandɛkɛ ya zamba mosusu) na kati ya [[Asie]] na [[Eropa]] (tala: http://www.who.int mpo na liste ya ba regions eye ezali na bokono bwango).
 
[[Image:H5N1.JPG|thumb|left|Photographie electromicroscopique ya '''H5N1''' (Virus coloré en or)]]
Na mikolo oyo ewuti koleka, virus H5N1 epanzamaki na kati ya bato mpe epesi bokono mabe na kati ya bato mwa muke baye bazalaki na contact na bandekebandɛkɛ eye ezalaki na bokono yango. Pembeni ya moitie ya bato oyo bazuaki bokono basilaki kokufa. Nata moto moko te asili kozua bono oyo na kati ya Kɔ́ngɔ.
 
Na tango ya lelo (''yúni 2006''), ata cas moko te ya moto apesi moto mosusu [[virus]] eye. Ata ko ekoti na contact na ba ndeke eye ezali na bokono eye, bandekebandɛkɛ ya bomoyi to ekufa, risque ya kozua gilípi ya ndekendɛkɛ ezali moke mpenza. Na mikolo ya lelo, restriction ezali te mpo na ko voyager to kokende na ba mboka oyo ezali affecte. Ba voyageurs basengeli koyeba ba risque mpe kolanda ba conseil epesami na wikipedia.
 
==Soki ozali ko kendekokende na mboka oyo ezali na bokono==
[[Image:BirdFluWorld feb 15 2006 2.png|thumb|right|250px|Les pays touchés par la gilípi aviaire le 11 février 2006. En orange, les cas humains et animaux. En jaune, les cas animaux seulement.]]
Soki ozali kokovisiter visiter ba bokababoka eye eyabani ezali na ''gilípi ya ndekendɛkɛ'' H5N1 na kati ya ba ndekebandɛkɛ to ba soso, esengeli olanda ba mesuresbamesures eye elandi:
*ko kende ko visiter te ba ferme ya ba ndekebandɛkɛ to ba soso to ba zando;
*tika to simba to kovanda pembeni na ba soso to ba ndeke bandɛkɛ eye ezali na bomoi to ekufa;
*kolia te ba ndekebandɛkɛ to ba soso oyo eza ya mobesu to elambami malamu te;
*kolia te ba produits ya mobesu to eye elambami malamu te y compris makila;
*sokola maboko mbala mingi na sabuni mpe na mai.
 
Soki ezali na contact na ba ndekebandɛkɛ to ba soso ya bomoyi to ekufa na kati ya bamboka eye eyebami ezali na bokono eye, esengeli oyeba ba symptomes ya gilípi ya ndekendɛkɛ okati ya bato. Ba symptomes eye ezali ndekendɛkɛ moko na ba symptomes ya gilípi ordinaire mpe ekoki kobima noki mpenza. Ba symptomes yango ezali:
*[[fievre]] (temperature ya 38°C to koleka);
*[[kosu kosu]];
Ligne 27 ⟶ 28 :
*[[misisa pasi]].
 
Soki ozui ba symptomes eye na tango ozali na mboko mopaya, mpe ozalaki na contact na ba soso to ba ndekebandɛkɛ ya bomoyi to ekufa esengeli omona [[dokotolo]] ya mboka eye ozali.
 
==Soki ozali kozonga na ba mboka eye ezali na bokono boye==
Soki na sima ya mikolo sambo ya bolungui mboko eye ezali na bokono ete oyebi ete ozalaki na contact na ba ndekebandɛkɛ to basoso ya bomoyi to ekufa, ozwi ba symptomes eye epesami na liste oyo na page ya liboso, ezali important ete yo:
*oluka komono dokotolo immediatement;
*o telephoner dokotolo na yo to yebisa ba symptomes na yo mpe histoire ya voyage eye owuti kosala;
*olanda ba mateya oyo ba pesi yo.
 
Ba kisi lokula [[aspirine]], [[ibuprofen]] to paracetamol ekoki kosalisa na kokitisa ba symptomes. Landa ba mateya ya ba kisi. '''Kopesa te aspirine na bana baye bazali na moins de 16 ans.'''
Lukula esengemi na infection respiratoire nyoso, esengeli olanda ba pratiques ya hygiene ya malamu:
*kokanga zolo na yo na monoko na yo na tango ozali ko kosola to ko eternuer;